Başlık :
Çiraklik, Kalfalik ve Isletmelerde Mesleki Egitim
BIRINCI BÖLÜM
Çiraklik ve Kalfalik Egitimi
Aday çirak
Madde 9 – Ilkögretim okulunubitirmis olanlar, bir meslege hazirlik amaci ile çiraklik dönemine kadar isyerlerinde aday çirak olarak egitilebilirler.(1)
Çiraklik sartlari
Madde 10 – Çirak olabilmek için asagidaki sartlar aranir.
a) 14 yasini doldurmus, 19 yasindan gün almamis olmak.(2)
b) En az ilkögretim okulu mezunu olmak.
c) Bünyesi ve saglik durumu girecegi meslegin gerektirdigi isleri yapmaya uygun olmak.
——————————
(1) Bu maddede yer alan "egitilirler" ibaresi, 16/8/1997 tarih ve 4306 sayili Kanunun 6 nci maddesiyle "egitilebilirler" olarak degistirilmis ve metne islenmistir.
(2) Bu bentte yer alan "onüç yasini" ibaresi, 16/8/1997 tarih ve 4306 sayili Kanunun 6 nci maddesiyle "ondört yasini" olarak degistirilmis ve metne islenmistir.
(Ek : 29/6/2001 - 4702/9 md.) Ancak, ondokuz yasindan gün almis olanlardan daha önce çiraklik egitiminden geçmemis olanlar, yaslarina ve egitim seviyelerine uygun olarak düzenlenecek mesleki egitim programlarina göre çiraklik egitimine alinabilir.
Agir, tehlikeli veya özellik arz eden mesleklere alinacak çiraklarin ögrenim ve yas durumu ilgili kuruluslarin görüsü alinarak Bakanlikça belirlenir.
Aday çirak ve çiraklarin statüleri
Madde 11 – Aday çirak ve çirak; ögrenci statüsünde olup, ögrencilik haklarindan yararlanir. Bunlar isyerinde çalisan isçi sayisina dahil edilmezler.
Egitim ve çalisma
Madde 12 – (Degisik birinci fikra : 29/6/2001 - 4702/10 md.) Aday çirak ve çiraklar, meslegin özelligine göre haftada sekiz saatten az olmamak üzere genel ve mesleki egitim görürler. Bu egitime katilmalari için aday çirak ve çirak ögrencilere ücretli izin verilir. Mevsime göre özellik arz eden mesleklerde teorik ve pratik egitim belirli aylarda bloklastirilmis olarak yapilabilir.
(Degisik : 29/6/2001 - 4702/10 md.) Aday çirak ve çiraklar, pratik egitimlerini isyerlerinde, isyerindeki eksik kalan pratik egitimleri ile teorik egitimlerini mesleki ve teknik egitim okul ve kurumlarinda veya Bakanlikça uygun görülen isyerlerinin egitim birimlerinde yapar. Teorik ve pratik egitim birbirlerini tamamlayacak sekilde planlanir ve yürütülür.
Pratik egitim, hazirlanmis egitim programlarina göre, isyerinin ve meslegin özelliklerine uygun olarak usta ögreticinin gözetiminde yapilir. Pratik egitimde 1475 sayili Is Kanununun 69 uncu maddesi hükmü gözönünde bulundurulur.
Çiraklik egitiminin esas ve usulleri yönetmelikle düzenlenir.
Sözlesme yapilmasi
Madde 13 – (Degisik birinci fikra : 29/6/2001 - 4702/11 md.) Bu Kanun kapsaminda bulunan il ve mesleklerde faaliyet gösteren is yerleri, Bakanlikça tespit edilecek illerde ve meslek dallarinda ondokuz yasindan gün almamis kisileri çiraklik sözlesmesi yapmadan çalistiramazlar. Mesleki ve teknik egitim okul ve kurumlarinin örgün egitim programlarindan mezun olanlar ve kalfalik belgesi sahipleri bu hükmün disinda tutulur.
Isyeri sahibi, aday çiragi ve çiragi çalistirmaya baslamadan önce bunlarin velisi veya vasisi veya resit ise kendisi ile yazili çiraklik sözlesmesi yapmak zorundadir.
Çiraklik sözlesmesi; çiragin sözlesme süresi içinde resit olmasi halinde, çiragin rizasiyla, isyeri sahibinin degismesi halinde yeni isyeri sahibi ayni meslegi sürdürüyorsa ve rizasiyla devam eder, ayni meslegi sürdürmüyorsa sözlesme feshedilir. Fesih halinde çiragin önceki çalismalari geçerli olup; yeni yapacagi çiraklik sözlesmesi ile çiraklik statüsünü devam ettirerek çiraklik süresini ve egitimini tamamlar.
(Degisik : 29/6/2001 - 4702/11 md.) Bu Kanunun uygulandigi yer ve meslek dallarinda 818 sayili Borçlar Kanununun çiraklik sözlesmesine dair hükümleri ile onsekiz yasini doldurduktan sonra sözlesmesi devam eden çiraklar hakkinda 1475 sayili Is Kanununun, Isçi Sagligi ve Güvenligi baslikli besinci bölümünde yer alan hükümleri disindaki hükümler uygulanmaz.
Çirakliga baslama ve çiraklik süresi
Madde 14 – Çirakliga bir deneme dönemi ile baslanir. Bu dönem meslegin özelligine göre bir aydan az, üç aydan fazla olamaz. Bu süre Bakanlikça tespit edilir. Deneme döneminden sonra taraflar 10 gün içinde ilgili Mesleki Egitim Merkezi müdürlügüne basvurmadigi takdirde çiraklik sözlesmesi kesinlesir ve bu dönem çiraklik süresinden sayilir. Deneme döneminde ücret ödenir. Aday çirakliktan çirakliga geçenler deneme dönemini yapmis sayilirlar.
(Degisik : 29/6/2001 - 4702/12 md.) Meslekler itibariyle çiraklik egitimine giriste aranan egitim düzeyi ve çiraklik süresi ilgili kurum ve kuruluslarin görüsleri de alinarak Bakanlikça en az iki, en çok dört yil olarak belirlenir. Bu süre kesintisiz olarak devam eder. Yillik izin disindaki iki aydan fazla devamsizliklar çiraklik süresine eklenir.
(Ek : 29/6/2001 - 4702/12 md.) Lise ve daha üst düzeyde genel egitimden sonra çiraklik egitimine baslayanlar için egitim süresi, mesleklerindeki çiraklik egitimi süresinin yarisina kadar kisaltilabilir. Bu sürenin ne kadar kisaltilabilecegi, ilgili meslek kurulusunun teklifi ve Mesleki Egitim Kurulunun uygun görüsü alinarak Bakanlikça belirlenir.
(Ek : 29/6/2001 - 4702/12 md.) Ayrica, mesleki ve teknik egitim okul ve kurumlarinda uygulanan örgün egitim programlarinin herhangi bir kademesinden ayrilanlar ile yaygin egitim programlarini tamamlayarak belge veya sertifika alanlardan, kendi alanlarinda çiraklik egitimine baslayanlar için çiraklik egitim süresi daha önce aldigi mesleki egitim programinin içerigi ile devam edecegi çiraklik egitimi programinin içerigi degerlendirilerek Bakanlikça belirlenir.
Usta ögretici bulundurma sarti
Madde 15 – Aday çirak ve çirak almak için isyerinde usta ögretici bulunmasi sarttir.
Kalfalik imtihani
Madde 16 – Kalfa adayinin meslegi ile ilgili bilgi, beceri ve is aliskanliklarina is hayatinca kabul edilebilir seviyede sahip olup olmadigi kalfalik sinavi ile tespit edilir.
Çiraklar kabul edilebilir mazeretleri disinda çiraklik egitimi süresi sonunda açilacak ilk kalfalik sinavina girmek zorundadirlar.
Sinav komisyonunun teskili ile sinavin esaslari ve usulleri yönetmelikle düzenlenir.
Çiraklik sözlesmesi ilk kalfalik sinavini izleyen ikinci kalfalik sinavinin tamamlanmasi ile sona erer. Sözlesmenin sona ermesini takip eden aybasindan itibaren Bakanlikça çiraklar için ödenen her türlü sigorta primlerinin ödenmesine son verilir.
Kalfa unvanini kullanma ve isyeri degistirme
Madde 17 – Bu Kanuna göre kalfalik hakkini elde edenlere kalfalik belgesi verilir. Kalfalik belgesi bulunmayanlar kalfa unvani ile çalisamaz ve çalistirilamazlar. Bu belgeye sahip olanlar, kalfalik unvani kullanilmayan isyerlerinde dengi islerde çalistirilirlar.
507 sayili Esnaf ve Küçük Sanatkarlar Kanunu kapsamindaki isyerlerinde çalisarak kalfa olanlar en az bir yil o isyerinde çalisirlar.
Bu sürenin sonunda isyerini degistirmek isteyen kalfaya üç ay önce basvurmak kaydiyla, o isyeri çikma izni verir.
Çikma izni olmadan baska isyerleri kalfayi ise alamazlar.
Kalfalarin isten ayrilmalarini gerektiren hususlar yönetmelikle belirlenir.
IKINCI BÖLÜM
Isletmelerde Meslek Egitimi
Madde 18 – (Degisik : 29/6/2001 - 4702/13 md.)(1)
Yirmi ve daha fazla personel çalistiran isletmeler, çalistirdiklari personel sayisinin yüzde besinden az (30/3/212 - 6287/12 md.) (...)(1) olmamak üzere mesleki ve teknik egitim okul ve kurumu ögrencilerine beceri egitim yaptirir. Ögrenci sayisinin tespitinde kesirler tama iblag olunur.(1)
Deprem, sel ve yangin gibi tabii afetler sonucu yörede faal durumda kalan isletmelerin egitim olanaklari dikkate alinarak, bu isletmeler için yukarida belirtilen oranlar, il mesleki egitim kurulunun teklifi ve Bakanligin onayi ile degistirilebilir.
Mesleki egitim kapsamina alinip alinmadigina bakilmaksizin yirmiden az personel çalistiran isletmeler de mesleki ve teknik egitim okul ve kurumlari ögrencilerine bu Kanunun ilgili hükümlerine göre beceri egitimi yaptirabilirler.(1)
Vardiya usulü veya mevsimlik olarak faaliyet gösteren isletmelerde egitim görecek ögrenci sayisinin tespitinde gündüz vardiyasinda veya faaliyet gösterdigi mevsimde çalisan personel sayisi esas alinir.
Bu Kanun kapsamina giren illerde yirmi ve daha fazla personel çalistiran isletmeler, Çalisma ve Sosyal Güvenlik Bakanligi bölge müdürlüklerince her yil subat ayi içerisinde il mesleki egitim kuruluna bildirilir. Beceri egitimi yaptiracak Türk Silahli Kuvvetlerine bagli isletmeler, Bakanlik ve Milli Savunma Bakanliginca birlikte belirlenir.(1)
–––––––––––––
(1) 13/2/2011 tarihli ve 6111 sayili Kanunun 62 nci maddesiyle, bu maddenin birinci ve besinci fikralarinda yer alan “yirmi” ibareleri “on” seklinde, üçüncü fikrasinda yer alan “yirmiden” ibaresi “ondan” seklinde metne islenmistir. birinci fikrada yeralan "yüzde onundan fazla" ibaresi 30/3/2012 tarihli ve 6287 sayili Kanunun 12 nci maddesi ile kaldirilmis olup metinden çikarilmistir.
Isletmelerdeki personel sayisinin tespitinde her yilin ocak ayi, yaz mevsiminde faaliyet gösteren isletmelerde temmuz ayi esas alinir. Beceri egitimi uygulamasina da ögretim yili basinda baslanir.
Isletmelerde mesleki egitim uygulamasi kapsamina alinacak iller ve meslekler, Mesleki Egitim Kurulunun görüsü dogrultusunda Bakanlikça tespit edilir.
Bu madde kapsaminda on ve daha fazla ögrenciye beceri egitimi yaptiracak isletmeler bu amaçla bir egitim birimi kurar. Bu birimde, yapilan egitim için alaninda ustalik yeterligine sahip ve is pedagoisi egitimi almis usta ögretici veya egitici personel görevlendirilir.
(Ek fikra: 13/2/2011-6111/62 md.) Bu maddede belirtilen on personel sayisini bes personele kadar indirmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Egitim programlari
Madde 19 – Isletmelerde uygulanacak agir ve tehlikeli islerde yapilacak egitim dahil meslek egitimi programlari Mesleki Egitim Kurulunun görüsü alinarak Bakanlikça tespit edilir.
Teorik egitim
Madde 20 – (Degisik : 29/6/2001 - 4702/14 md.) Isletmelerde beceri egitimi gören ögrencilerin teorik egitimi, mesleki ve teknik egitim okul ve kurumlarinda veya isletmelerin egitim birimlerinde yapilir. Çalisma saatleri içinde yapilacak teorik egitim haftada oniki saatten az olamaz. Bu egitim yogunlastirilmak suretiyle de yapilabilir. Teorik egitim günlerinde ögrenciler ücretli izinli sayilir.
Mesleki ve teknik egitim okul ve kurumlarinda ve isletmelerde yapilan mesleki egitime iliskin esas ve usuller ile sinavlarin yapilis sekilleri, Bakanlikça çikarilacak yönetmelikle düzenlenir.
Isyeri sartlarina uyma
Madde 21 – Isletmelerde beceri egitimi gören ögrenciler, isyerlerinin sartlarina ve çalisma düzenine uymak zorundadirlar.
Egitimin devami
Madde 22 – (Degisik birinci fikra : 29/6/2001 - 4702/15 md.) Isletmelerde grev ve lokavt uygulamasi, deprem, yangin ve sel gibi afetler olmasi halinde mesleki ve teknik egitim okul ve kurumu ögrencileri egitimlerini kendi mesleki ve teknik egitim okul ve kurumlarinda sürdürür.
Isletmeler beceri egitimi basladiktan sonra personel sayisinda azalma olmasi halinde de,egitime alinan ögrenciler okuldan mezun oluncaya kadar egitimi devam ettirirler.
Beceri egitimi yaptirabilecek diger isletmeler
Madde 23 – Bakanlikça "Isletmelerde meslek egitimi" kapsamina alinip alinmadigina bakilmaksizin yirmi ve daha fazla personel çalistiran isletmelerde, teknik lise ve meslek lisesi ögrencilerine bu Kanunun ilgili hükümlerine göre beceri egitimi yaptirabilirler.
Mesleki egitime katilma payi
Madde 24 – Yirmi ve daha fazla personel çalistiran ve Bakanlikça isletmelerde mesleki egitim kapsamina alinan, ancak, beceri egitimi yaptirmayan isletmeler, beceri egitimi yaptirmasi gereken her ögrenci için egitim süresince her ay 18 yasini bitirenlere ödenen asgari ücretin 2/3'ü nisbetinde (Degisik ibare : 20/6/2001 - 4684/10 md.) Saymanlik hesabina para yatirmakla yükümlüdürler.
Mesleki egitim sartlarina sahip olan isletmelere Bakanlikça ögrenci gönderilememesi halinde bu isletmeler, (...) (1) katilma payi ödemezler.
Bu sayinin tespitinde görev ve çalisma statüsüne bakilmaksizin isyerinde 1475 sayili Is Kanununa tabi olarak çalistirilan personel sayisi dikkate alinir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Ücret, Sosyal Güvenlik ve izin
Ücret ve Sosyal Güvenlik
Madde 25 – Aday çirak, çirak ve isletmelerde meslek egitimi gören ögrencilere ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artislar; aday çirak veya çiragin velisi veya vasisi veya kisi resit ise kendisi; ögrenciler için okul müdürlügü ile isyeri sahibi arasinda Bakanlikça belirlenen esaslara göre düzenlenecek sözlesme ile tespit edilir. (Degisik son cümle: 13/2/2011-6111/64 md.) Ancak, isletmelerde meslek egitimi gören örgün egitim ögrencilerine, asgari ücretin net tutarinin yirmi ve üzerinde personel çalistiran isyerlerinde yüzde 30’undan, yirmiden az personel çalistiran isyerlerinde yüzde 15’inden, aday çirak ve çiraga yasina uygun asgari ücretin yüzde 30’undan asagi ücret ödenemez.
Aday çirak, çirak ve ögrencinin egitimi sirasinda isyerinin kusuru halinde meydana gelecek is kazalari ve meslek hastaliklarindan isveren sorumludur.
Aday çirak, çirak ve ögrencilere ödenecek ücretler her türlü vergiden müstesnadir.
Aday çirak, çirak ve isletmelerde meslek egitimi gören ögrencilere sözlesmenin akdedilmesi ile 506 sayili Sosyal Sigortalar Kanununun is kazalari ve meslek hastaliklari ile hastalik sigortalari hükümleri uygulanir. Sigorta primleri 1475 sayili Is Kanununun 33 üncü maddesi geregince bunlarin yasina uygun asgari ücretin % 50'si üzerinden Bakanlik ve mesleki ve teknik egitim yapan yüksekögretim kurumlarinin bagli oldugu üniversitelerin bütçesine konulan ödenekle karsilanir. (4)
_________________
(1) 13/2/2011 tarihli ve 6111 sayili Kanunun 62 nci maddesiyle, bu maddelerde yer alan “yirmi” ibareleri “on” seklinde degistirilmis ve metne islenmistir.
(2) 13/2/2011 tarihli ve 6111 sayili Kanunun 63 üncü maddesiyle, bu fikrada yer alan “her ay 18 yasini bitirenlere ödenen asgari ücretin 2/3’ü nispetinde” ibaresi “her ay 18 yasini bitirenlere ödenen asgari ücretin net tutarinin 1/3’ü nispetinde, yirmi ve daha fazla personel çalistirilmasi halinde 2/3’ü nispetinde” seklinde degistirilmis ve metne islenmistir.
(3) Bu fikrada yer alan “fona” ibaresi, 20/6/2001 tarih ve 4684 sayili Kanunun 10 uncu maddesiyle yürürlükten kaldirilmis olup, bu hüküm 1/1/2002 tarihinde yürürlüge girecektir.
(4) 13/2/2011 tarihli ve 6111 sayili Kanunun 64 üncü maddesiyle, bu fikraya “Bakanlik” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve mesleki ve teknik egitim yapan yüksekögretim kurumlarinin bagli oldugu üniversitelerin” ibaresi eklenmis ve metne islenmistir.
Aday çirak, çirak ve isletmelerde mesleki egitim gören ögrenciler hakkinda 506 sayili Sosyal Sigortalar Kanununun 23, 24, 35 ve 42 nci maddeleri hükümleri uygulanmaz. Ayrica bunlara ayni Kanuna göre isgöremezlik ödenekleri baglanacak sürekli isgöremezlik gelirine esas olacak günlük kazançlarin tespitinde sigorta primine esas tutulan ücret dikkate alinir.
Izin
Madde 26 – Aday çirak, çirak ve isletmelerde mesleki egitim gören ögrencilere isletmelerce her yil tatil aylarinda bir ay ücretli izin verilir.Ayrica mazeretleri kabul edilenlere okul müdürlügünün görüsü alinarak bir aya kadar ücretsiz izin de verilebilir.
